“Bijna elke winkel op de Grand Bazaar in Istanboel heeft een geheime showroom, maar die laten we nooit aan Turken zien”, zegt Mustafa terwijl hij één voor één de gloednieuwe namaaktassen met glimmende merklogo’s uit hun verpakking haalt. “Je weet hier niet wie je kunt vertrouwen. Zelfs mijn moeder, die mij af en toe op de Bazaar op komt zoeken, neem ik hier niet mee naartoe. Ik ben veel te bang dat ik word opgepakt. De enige die ik echt vertrouw is Allah.”

Tien minuten geleden stond Mustafa nog in zijn winkel in één van de drukke winkelstraatjes van de Grand Bazaar in Istanboel. Op de vraag of hij ook tassen van dure merken zoals Chanel of Louis Vuitton verkoopt, aarzelt hij even.

Spiegeldeur
“We hebben ze wel, maar op een geheime plek. Het verkopen van die merken is namelijk hartstikke illegaal. Af en toe komen er mensen in de winkel die doen alsof ze Turkse toeristen zijn. Dan vragen ze of onze tassen in Turkije zijn gemaakt. Maar ik heb dan meteen al door dat het undercover onderzoekers zijn, op zoek naar illegale spullen die ze in kunnen nemen.” Maar waar zijn die geheime verkoopruimtes dan? Even later loopt Mustafa zigzaggend door de smalle straatjes van de Grand Bazaar. Plotseling staat hij stil. Hij kijkt kort naar links, dan naar rechts en duwt met zijn rug tegen een onopvallende passpiegel. Het volgende moment staan we in een hokje van twee vierkante meter. De planken reiken tot wel drie meter hoog en zijn volgestouwd met honderden tassen. Het ruikt er naar leer. “Maar vertel niemand waar deze plek is, alsjeblieft”, zegt hij terwijl hij zijn ogen voortdurend op de spiegeldeur gericht houdt.

“Natuurlijk weten wij dat de verkopers op de Grand Bazaar geheime verkoopruimtes hebben, maar daar laten ze ons natuurlijk nooit toe”, zegt Isik Özdogan, een advocaat die gespecialiseerd is de namaakindustrie in Turkije en namens grote merkeigenaren rechtszaken aanspant tegen de illegale namaakpraktijken. Özdogan snapt niet waarom de Turkse regering de nepindustrie niet aanpakt. “De overheid loopt veel geld mis, omdat de verkopers van namaakproducten geen belasting betalen. Daarbij kan Turkije zich tegenover de EU verdedigen als we hier een einde maken aan deze praktijken. Maar het is natuurlijk een enorm groot probleem dat niet snel opgelost kan worden. Ik denk dat de prioriteiten van de regering nu ergens anders liggen, bij de problemen met de PKK bijvoorbeeld. We moeten erg veel geduld hebben.”

Volgens Nilufer Sapancilar hangt het stoppen van de namaakindustrie niet af van de Turkse regering, maar van de merken zelf. Sapancilar is directeur van React in Turkije, een Europese organisatie die samen met merkeigenaren en advocaten strijdt tegen de namaakindustrie. React vertegenwoordigt op dit moment zo’n veertig merken die actief tegen de namaakindustrie strijden.“De wetgeving op het gebied van de nepindustrie in Turkije sinds een paar jaar goed op orde. De wetten zijn hetzelfde of zelfs beter dan in andere landen. Maar wij kunnen alleen actie ondernemen wanneer een merk ons opdracht geeft om de imitatie van hun product tegen te gaan en de nepspullen op te sporen. Het stoppen van de nepindustrie hangt dus vooral af van de merken zelf”, aldus Sapancilar.

Successen
In december boekte de organisatie een groot succes in Turkije. In een fabriek vlakbij Istanboel werden bijna drie miljoen neplabels van grote merken gevonden die normaal in kledingstukken genaaid worden. “Zo zie je maar, vaak vinden merken het bestrijden van neplabels te veel tijd en vooral geld kosten, en dat klopt ook. Maar als ze het echt willen, dan kan het”, aldus Sapancilar.

Merken zoals Louis Vuitton, Chanel en Prada vind je niet zo snel meer in de winkels op de Grand Bazaar. Dat komt omdat deze merken actief de namaakindustrie bestrijden. Maar achter de geheime deuren van de Bazaar gaat de handel gewoon door. “Je moet je hoofd er altijd goed bijhouden, want wat wij doen is natuurlijk illegaal. Het is gevaarlijk en natuurlijk zijn we bang, maar toch doen we het”, zegt Mustafa. Hij werkt al zijn hele leven op de Grand Bazaar, net zoals de meeste andere verkopers. “Ik was 11 jaar toen mijn vader overleed. Toen ben ik hier aan het werk gegaan om geld te verdienen voor mijn moeder. Nu ben ik 31. Ik heb ook shawls, buikdanspakjes en mooi versierde lampjes verkocht, maar daar verdiende ik gemiddeld honderd euro per week mee. Daar kan ik niet van leven, omdat ik ook voor mijn moeder moet zorgen, en mijn twee zussen hebben ook geld nodig. In deze tassenwinkel verdien ik in de toeristische periodes gemiddeld duizend euro per week. Dat krijgen mensen die buiten de Bazaar werken bijna niet voor elkaar. Mijn zus werkt bij Philips, daar verdient ze minder dan ik.”

De wetten mogen dan wel op orde zijn volgens React, in de praktijk hebben deze nog niet zo veel effect. Wanneer een merk actie onderneemt en het komt tot een rechtszaak, dan mag negentig procent van de aangeklaagden met een waarschuwing weer naar huis. Want wanneer de verdachte belooft het niet opnieuw te zullen doen, gaat hij vrijuit. Als de verkoper dan de volgende keer weer betrapt wordt is de rechtbank minder mild, maar dat gebeurt niet vaak.

“De winkels die nepproducten verkopen zijn niet geregistreerd, dus het is moeilijk om ze nog een keer te betrappen. Dan zeggen ze gewoon dat de winkel van hun broer is en gaan ze nog een keer vrijuit”, zegt Kadir Karasu, directeur van Istanbul Investigation, een onderzoeksbureau dat de Turkse namaakmarkt onderzoekt en de producenten en verkopers van nepproducten opspoort. “Ons kantoor is ook een soort winkel”, zegt Karasu lachend, terwijl hij tientallen kastjes leeghaalt totdat zijn bureau vol ligt met parfums, panty’s, scheerschuim, horloges, tassen, cosmetica en zelfs viagrapillen; allemaal nep. Er zijn volgens hem twee soorten namaakproducten: imitaties van slechte kwaliteit, en de producten die niet van het origineel te onderscheiden zijn. “Wij hebben op de Grand Bazaar bijvoorbeeld spijkerbroeken met een Adidaslogo gevonden, terwijl Adidas helemaal geen spijkerbroeken maakt.”

Zelfs de mensen die bij de grote merken werkzaam zijn, weten de imitatieproducten niet van de echte te onderscheiden. “Toen de vertegenwoordiger van Calvin Klein ons kantoor bezocht liet ik hem twee tassen zien, de imitatie en het origineel. Hij was ervan overtuigd dat de namaaktas een echte Calvin Klein was.”

Verandering
Het afgelopen jaar verdubbelde de namaakindustrie in Turkije van drie naar zes miljard dollar. Hoe kan het toch dat de namaakmarkt zo opbloeit ondanks de EU-roep om verandering? Een van de hoofdstukken die moet worden afgesloten om in aanmerking voor toelating te komen gaat over deze nepindustrie. Maar een afgevaardigde van de Europese Delegatie in Ankara, die liever niet met haar naam in het artikel vermeld wil worden, ziet de toetreding tot de EU nog niet zo snel gebeuren. Ook tassenverkoper Mustafa denkt er zo over: “We worden toch niet toegelaten tot de Europese Unie. Maar als het wonder toch gebeurt, dan verandert alles. Dan halen we de merken gewoon van de producten af en verkopen we ze als normale tassen. De verkopers op de Bazaar zijn ook gelukkig zonder merken, het maakt ons niet uit. Dat heeft ook te maken met bewustzijn; als niemand hier meer namaaktassen verkoopt, dan koopt iedereen straks gewoon tassen zonder merk.”

Ook volgens de woordvoerder van de Europese Delegatie in Ankara moet er vooral iets veranderen in het bewustzijn van de Turken: “De Turkse regering zal dan beter samen moeten werken met de politie en de merkeigenaren op dit gebied om dit bewustzijn te creëren. Want nu vindt iedereen het in Turkije heel normaal om nepkleding, cosmetica en tassen te gebruiken. Als die samenwerking verbetert, zou er wel iets kunnen veranderen. Maar we moeten wel realistisch zijn. Toetreding tot de Europese Unie is in Turkije niet zo’n big issue meer en om dit probleem aan te pakken moet de regering echt de keuze maken om tegen de namaakindustrie op te treden. Dat gebeurt nu niet.”

De personen op de foto komen niet in het verhaal voor, zij wilden om veiligheidsredenen niet worden gefotografeerd.