Duitsland is een van de koplopers in de productie van biologisch eten, met Berlijn op nummer één. Op de website groentenieuws.nl, de website voor de groenteteelt in Nederland, staat dat ongeveer zeventig procent van de Berlijners regelmatig biologisch voedsel koopt. Daarbij wordt in Brandenburg, de voortuin van Berlijn, twee keer zo veel biologisch voedsel verbouwd als in de rest van Duitsland. Verder had Berlijn in 2010 volgens deze website 41 biologische supermarkten en tachtig bio-winkels. Met deze cijfers was de stad de grootste bio-afnemer van Europa.

Christiane Waszkowiak, eigenaresse van het eerste biohotel in Duitsland: MitArt, zet vraagtekens bij de cijfers van deze website. “Misschien dat zeventig procent van de Berlijners af en toe biologisch eet.” In de praktijk ziet zij niet zo veel organische eters om zich heen. Volgens Waszkowiak komen de gasten niet alleen voor de biologische kant van het hotel: “Sommigen kiezen bio, sommigen kiezen de atmosfeer en sommigen kiezen de omgeving”.

Björn Kruse, eigenaar van het biologische fastfood restaurant Yellow Sunshine in Berlijn, merkt wel dat er meer en meer vraag is naar ‘verantwoord’ eten. Vegan, vegetarisch of biologisch eten is, volgens hem, niet enkel meer weggelegd voor de alternatieve scene, maar voor veel verschillende mensen: “Er komen veel moeders met kinderen die op deze manier hun kind een hamburger kunnen geven, zonder ze slecht te eten te geven. Er is geen typische vegetarische of biologische eter, het publiek is zeer gevarieerd.” Het kan zo zijn dat Waszkowiak de biologische eters in de praktijk niet herkent, ze zijn namelijk steeds moeilijker te herkennen.

‘Bio’?
Ondanks dat biologische producten steeds meer in trek zijn, blijft het  noodzakelijk om vraagtekens te zetten bij dit label ‘bio’. Andreas Boegner werkte het afgelopen half jaar  aan het project: Agrarpolitik für Bauern, nicht für Märkte. Tijdens dit project werkte de Berlijner aan het steunen van een meer biologische EU-landbouwpolitiek. Het project gaat uit van Demeter e.V. en Demeter International. Demeter is een bedrijf dat keurmerken geeft aan bedrijven en producten in de biologisch-dynamische landbouw en voeding.

Volgens Boegner is het van groot belang wie de biologische producten geproduceerd heeft en aan welke richtlijnen er wordt voldaan. “Het eerste wat mensen over biologisch eten moeten weten, is dat het label ‘bio’ niet meteen betekent dat het voedsel ook op een echt verantwoorde manier geproduceerd is. Het gaat zelfs zo ver dat het grootste Deense bioverbond de Europese richtlijnen gevorderd heeft, zodat deze vorm van landwetenschap van andere agricultuur onderscheiden blijft”, aldus Boegner. Daarmee is het probleem van de Europese regelgeving goed beschreven. Dit betekent dat koeien vaak geen vrije uitloop hebben. De term ‘bio’ wordt dus, volgens Boegner, door veel boeren misbruikt. “Deze boeren nemen er een extra stal bij waarin zij dieren volgens de Europese richtlijnen biologisch houden zodat zij duurdere producten kunnen verkopen. Hier is het enige echte onderscheid tussen de verschillende soorten vee het voedsel dat ze te eten krijgen”, zegt Boegner.

Wat Boegner ook sterk afkeurt, is het gebruik van het steenwolsubstraat. In plaats van het telen in de aarde wordt er in dit substraat verbouwd: “Bij verbouwen in steenwolsubstraat is de kans op een goede oogst groter. Deze onnatuurlijke manier van verbouwen krijgt ook het kenmerk ‘bio’ toegewezen”, aldus Boegner. Dit is, volgens hem, problematisch omdat dit substraat een hoop onverteerbaar afval achterlaat, wat niet goed is voor onze grond.

In Berlijn zijn er verschillende eigenaren van biohotels die zich realiseren dat ‘bio’ niet altijd even biologisch is. Bijvoorbeeld Waszkowiak, zij gebruikt alleen producten van bedrijven die zich aan strengere richtlijnen houden, zoals Demeter en Bioland. Naast biologisch eten probeert Waszkowiak ook overige zaken in het hotel zo groen mogelijk te doen; ze spaart water in de douches en wc’s, richtte het hotel in met antieke meubels in plaats van nieuwe te kopen en gebruikt eco-vriendelijke schoonmaakmiddelen. “En vast nog veel meer”, zegt Waszkowiak.

Waarschuwing
Boegner wil zijn mede-Berlijners, maar eigenlijk iedereen, waarschuwen. Het EU-label ‘bio’ is, volgens Boegner, vanwege de beperkte regelgevingen in bepaalde opzichten eigenlijk net zo schadelijk als de conventionele agricultuur. Het is volgens hem daarom belangrijk om producten te kopen van bedrijven die verbonden zijn met AGÖL, Arbeitsgemeinschaft Ökologischer Landbau, en IFOAM, International Federation of Organic Agriculture Movements. Deze organisaties hebben strengere richtlijnen dan de Europese richtlijnen. Deze strengere richtlijnen van AGÖL en IFOAM zijn onder andere gericht op een duurzaam gebruik van de grond, zodat deze vruchtbaar blijft en regels gericht op het welzijn van dieren.

Bio heeft volgens Boegner enkel een toekomst als er aan deze richtlijnen voldaan wordt door alle ‘biologische’ boeren. Er moet daarbij volgens hem in kleinere regionale structuren gewerkt worden en meer samengewerkt worden. Als voorbeeld van een te grote structuur geeft hij het productieproces van een pakje yoghurt: “Een pakje yoghurt zou helemaal in Duitsland gemaakt moeten worden, in plaats van dat de deksel uit Nederland komt en het pak zelf uit Oostenrijk; dan hoeven er geen vele onnodige kilometers gemaakt te worden. Ook het grootschalige verschepen van vee dieren is slecht voor deze dieren en voor het milieu”.

Tot slot merkt Boegner op dat, hoewel er nu in Berlijn vele biowinkels zijn, mensen toch niet bewuster zijn gaan kopen: “Ze kopen nu nog steeds producten die veel te veel energie verbruiken, maar waar alleen het logo ‘bio’ opstaat, zoals diepvriespizza en brood om te roosteren. Om de aarde echt te helpen moet ook dit koopgedrag anders”. Waszkowiak en Kruse proberen dit al, zij willen niet zomaar biologische producten kopen, maar de beste en zo vers mogelijk. Zij zijn een goed begin, maar voor echte verandering in de agricultuursector is er nog een lange weg te gaan.