Wanneer de kennismaking met het vreemde (buur)land intreedt breekt er een geheel eigen dynamiek los. De vreemde buren van de Europese Unie (EU) zijn voornamelijk de landen die grenzen aan de EU. Landen als Moldavië en Oekraïne zijn nog voor veel West-Europeanen een groot mysterie. Maar ook de landen in de EU die vallen onder de kandidaat-lidstaten zoals Montenegro, Servië en Albanië, worden nog door vele reizigers met een mix van verbazing, ontzetting, enthousiasme en adrenaline bezocht.

Wij verwelkomen u na de grensposten
De sfeer die het land de reiziger biedt is meestal van doorslaggevende betekenis om te blijven of te gaan. Helaas is vaak al de sfeer bij de grensposten ver te zoeken. De grensposten bestaan voornamelijk rondom de landen die nog lid moeten worden van de EU. Één van de belangrijke voorwaarden van de EU aan deze landen zijn strenge grenscontroles. De Balkan is een belangrijk geografisch gebied. Het verbindt oost met west en daarom eist de EU strikte preventiemaatregelen en een streng optreden tegen smokkelpraktijken.

Hierdoor bewegen de grimmige douanemannetjes en zenuwachtige, uitgeputte reizigers zich langzaam voort in de ellenlange rijen voor de grens. Juist door het ontstaan van de Europese Unie zijn de douaneposten langzaam op het wegdek van Europa verdwenen. Wanneer je dan ook via Hongarije, Tsjechië binnenrijdt zie je nog oude, verlaten douaneposten, gelukkig kan je daar zo voorbij rijden.

Maar dat kan nog niet in alle landen binnen de grenzen van de EU. De kandidaat-lidstaten als Kroatië, Montenegro, Servië, Albanië hebben allemaal nog rijen met reizigers voor de douane. Zo worden vakantieplannen uitvoerig besproken met de douaneambten bij de grens van Kroatië. En wordt er in Servië aan de Nederlander gevraagd of er marihuana is meegenomen (over stereotypes gesproken). Alleen bij de grens van Montenegro naar Servië kunnen de douaneambten een lolletje met de reiziger wel waarderen. “Twee namen? Hoe heet je nou: Sara of May, Sara-May?” Vervolgens wordt de sfeer nog informeler als de eerst norse douaneambtenaar ons meedeelt dat we toch echt bij Guca moeten stoppen waar een beroemd jazzfestival is. “Ik ga er ook heen”. De tip wordt braaf opgevolgd.

Een wereldberoemd, kleinschalig trompetfestival
Guca, een klein plaatsje in het zuidwesten van Servië, is droog en het kan behoorlijk heet worden, rond de 44 graden in de maanden juli en augustus. Dit rustige stadje met net iets meer dan 2.000 inwoners staat vanaf 1961 jaarlijks in het teken van een beroemd trompetfestival waar volgens de schatting van de promotieleider van het festival meer dan 900.000 bezoekers op afkomen. Onder deze bezoekers hoorde ooit eens Miles Davis, die gezegd schijnt te hebben dat hij niet wist dat mensen zo een trompet konden bespelen. Kostunica, minister president van Servië van 2004 tot en met 2008 zei daarover: “Degene die Guca niet kunnen begrijpen en er niet van houden, begrijpen Servië niet. Als we in de EU komen zonder onze melodieën en kleuren, dan zouden we niet weten wie we zijn.” Als je de fanfares ziet met de blaasinstrumenten krijg je door dat het inderdaad menens is. De laatste dag is ook een competitie waar uiteraard maar één de winnaar kan zijn.

Officiële campings om de duizenden bezoekers te huisvesten zijn hier nog niet geïntroduceerd. In plaats daarvan worden grasvelden in de buurt gebruikt. Of je kampeert voor drie euro per nacht in een achtertuin van een Servische familie. Met een beetje geluk heb je uitzicht op een kleine vallei waar waakhonden hun taak serieus lijken te nemen. En waar ook altijd tijd blijkt te zijn voor een kleine schnaps, zelfs of misschien wel het liefst in de morgen. Meestal is dit rakija, zelfgestookte pruimenjenever met een bescheiden alcoholpercentage van boven de 60 procent.

Twee dagen voor aanvang wordt in de brandende hitte alles nog rustig opgebouwd. Er bestaat één tentje waar lappen vlees op de barbecue liggen te braden. Het stadje oogt rustig en er is nog geen festivalbezoeker te bekennen. De eigenaresse in het tentje met reclame voor gratis wifi is dan ook niet voorbereid op de vraag van het wachtwoord voor internet en roept haar dochter voor vertaling. “No I don’t know the password, my father knows, only he is not here right now. Maybe tomorrow.”

Hoewel er meestal wel een taalbarrière bestaat valt er met Google Translate of minder modern met handgebaren toch wel veel te regelen. Zo kan je dingen duidelijk maken als: “Nee dank u wel, drie rakija is genoeg voor deze morgen”. Woensdag en donderdag zijn nog rustige festivaldagen waar ‘s avonds de eerste bezoekers swingend in de straten staan en speenvarkens aan het spit hangen. In het weekend barsten feestgeluiden en het gedruis uit veel hoeken van de wereld pas echt los.

“Het leven is hier wat minder formeel”
Wat opvalt is dat er veel toeristen uit de omliggende omgeving zich nestelen in de landen Kroatië en Montenegro. Voor Tsjechen en Polen vormen bijvoorbeeld deze landen populaire vakantiebestemmingen. Montenegro is daarbij ook erg populair onder Russen, de populariteit wordt verklaard doordat het leven in Montenegro “niet zo formeel is”.Er is hier nog van alles mogelijk, er zijn niet zoveel regels. Ivan, een gebruinde vrolijke Serviër uit Novi Sad, was acht jaar geleden op vakantie in Kotor en besloot meteen zijn biezen te pakken en voor eeuwig te blijven. Hij legt zwembaden aan en moet deze ook onderhouden. “Ik zie mijzelf hier niet meer weggaan”, aldus Ivan.

Het wordt al snel duidelijk waarom Montenegro als informeel wordt beschreven. Zo mag er overal worden wild gekampeerd. En kan het gebeuren dat je midden in UNESCO werelderfgoed, aan de baai van Kotor, gratis kan overnachten. Met bijna niemand om je heen, bestaat er ook de kans dat er een witte bestelbus kan komt aanscheuren waar vervolgens zes jonge levenslustige Tsjechen uitstappen. De bestelbus is door Radek, een 28-jarige Tsjech, zelf omgetoverd tot camper die vier mensen een slaapplek biedt. Twee mensen moeten in de tent.

Voor deze Tsjechen is het niet makkelijk om af te reizen naar landen in West Europa. “We willen graag, maar het is te duur”, laat Radek vallen. Het maandelijks salaris van Radek laat hem niet toe om rond te reizen in landen met Franse, Scandinavische of zelfs Nederlandse prijzen. Hierdoor heeft Radek wel al heel Oost-Europa gehad. Met vriendin achterop de motor naar Moldavië en fietsend naar Kroatië is niks hem te gek. “Toch willen we kijken of we volgend jaar een trip in Scandinavië kunnen doen. Of komen we naar Amsterdam.” Een slaapplek wordt bij deze geregeld.

Zo komen er steeds meer stromingen toeristen vanuit alle kanten richting Balkan. De ideale vakantieplekken zijn hier nog te vinden en er valt nog genoeg te ontdekken voor nieuwsgierige aagjes. Daarbij zijn de prijzen voor de reiziger in crisis hier nog lang niet opgehoogd naar die in Frankrijk of Scandinavië en kan men dus makkelijk alle tijd nemen om op zoek naar pareltjes of gewoon het informele leven.