In 2023 waren er volgens het jaarrapport van Unicef ruim 24.000 alleenreizende minderjarige vreemdelingen in Libië. Een deel daarvan verblijft in de beruchte detentiecentra door het land. Precieze cijfers over hoeveel minderjarigen in detentie verblijven zijn moeilijk te geven, maar het aantal wordt door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) geschat op enkele honderden in augustus 2023. Deze centra zijn bekend vanwege de mensenrechtenschendingen die er plaatsvinden. Mishandeling, verkrachting, slavernij en moord zijn er aan de orde van de dag.

Eind mei zijn bij een detentiecentrum in Tripoli tientallen lichamen ontdekt. Dat centrum staat onder controlle van de SSA, een militie gelieerd aan de overheid in Tripoli die ook betrokken is bij het tegenhouden van migranten die naar Europa willen. Op de lichamen zijn sporen van foltering gevonden, verklaren de Verenigde Naties (VN). Wie de slachtoffers zijn, is nog onbekend. De VN hebben opgeroepen de situatie te onderzoeken en de verantwoordelijken te straffen.

Massagraven
Het is niet voor het eerst dat er massagraven met stoffelijke resten van migranten worden ontdekt in Libië. In februari 2025 werden twee massagraven met in totaal 93 menselijke resten van migranten aangetroffen in het zuiden van het land. In maart werden 65 lichamen ontdekt in het zuidwesten, ook van migranten.

Naar aanleiding van de vondst van de massagraven is de regering in Tripoli actiever geworden in het bestrijden van mensensmokkelaars. Eind maart werden vier verdachten opgepakt. Zij zouden 164 migranten hebben vastgehouden en gemarteld om losgeld te krijgen. Van deze groep hadden 71 mensen 10.000 euro betaald voor hun vrijlating. Het ging om mensen uit Eritrea, Soedan en Somalië.

Eindbestemming en tussenhalte
Libië is zowel een eindbestemming voor migranten op zoek naar werk als ook een tussenhalte op weg naar Europa. Momenteel verblijven er ruim 850.000 migranten in het land, waarvan 33 procent gevlucht is voor de burgeroorlog in Soedan. 

Over de vreemdelingendetentie is veel onbekend. De VN schatte dat er in 2024 zo'n 10.000 migranten worden vastgehouden. Maar dat gaat over de officiële detentiecentra waar de vluchtelingenorganisatie van de VN en IOM toegang tot hebben. Daarnaast worden er nog duizenden mensen vastgehouden in onofficiële detentiecentra, melden mensenrechtenorgansaties. Voor alleenreizende minderjarigen zijn er geen speciale voorzieningen. Zij worden in veel gevallen samen met volwassenen vastgehouden. In de centra is er een tekort aan voedsel, medische hulp en sanitaire voorzieningen. Ook is er geen toegang tot onderwijs.

Repressie tegen hulporganisaties
De afgelopen maanden is de regering in Tripoli ook steeds meer repressie gaan inzetten tegen verschillende hulporganisaties die in het land actief zijn. In april zijn tien organisaties die hulp boden aan migranten de toegang tot Libië ontzegd. Onder hen Artsen zonder Grenzen, Terres des Hommes en het Norwegian Refugee Counsil.

Volgens de regering maken de organisaties zich schuldig aan het in gevaar brengen van de nationale veiligheid. Dat zouden zij doen door migranten in Libië te herhuisvesten en het witwassen van geld. Eerder werden al medewerkers van de NGO’s opgepakt, verhoord en werden hun paspoorten afgenomen.

Detentie van migranten als verdienmodel
De slechte situatie in de detentiecentra in Libië is al jaren bekend. Het wordt door NGO’s als de hel op aarde omschreven. Migratie is een economisch verdienmodel geworden in Libië. Dit geldt zowel voor de overheid die financiële steun ontvangt vanuit Europa, als voor de milities die verdienen aan het smokkelen en afpersen van migranten voor losgeld. 

Migranten die vanuit Tunesië naar Libië zijn gedeporteerd verklaren te zijn verkocht aan Libische mensensmokkelaars. Ook is bekend dat migranten worden gemarteld om ze te dwingen losgeld te betalen om vrij te komen. Al in 2017 doken diverse video’s op waarin migranten werden verkocht als slaven.

Veel migranten die vastgehouden worden, moeten uiteindelijk rond de 10.000 euro aan losgeld betalen om vrij te komen uit hun gevangenschap. In een studie naar mensenhandel in Libië wordt geschat dat ruim 200.000 mensen slachtoffer zijn geworden van mensensmokkel voor losgeld en dat hier in totaal meer dan 1 miljard US dollar mee is verdiend.

Financiële steun van EU
Volgens een studie van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel betaalt een migrant ongeveer 4.000 euro voor de overtocht naar Italië. Sinds 2015 heeft de EU meer dan 500 miljoen overgemaakt aan Libië om migranten tegen te houden. Dit jaar zijn 9.500 migranten op zee tegengehouden en teruggestuurd, waaronder 333 kinderen.

Frontex-directeur Hans Leijtens heeft in april in een interview met Euronews aangegeven liever geen mensen terug te sturen naar Libië vanwege de slechte mensenrechtensituatie. In de praktijk gebeurt dit echter veelvuldig. 

Er is door verschillende organisaties kritiek geuit op de samenwerking tussen de EU en Libië vanwege de grove mensenrechtenschendingen door de Libische kustwacht. Er klinkt ook steeds verontwaardiging van verschillende internationale organisaties en Europese leiders. 

Maar de relatie tussen Italië en Libië wordt voorlopig niet verbroken. In januari 2025 werd duidelijk welke gevolgen de afhankelijkheid van Libië om migranten tegen te houden kan hebben. Toen werd Osama al-Masri, na te zijn aangehouden op verzoek van het Internationaal Strafhof (ICC), vrijgelaten en met een Italiaans overheidsvliegtuig terug naar Libië gevlogen. Al-Masri wordt verdacht van mensenrechtenschendingen als moord en verkrachting en gezocht door het ICC.