In Egypte, Libië en Syrië hebben massale demonstraties zich doen gelden. Hierbij is de rol van sociale media niet weg te denken in het laten wankelen of zelfs laten verdwijnen van de bestaande regimes. Twitter en Facebook hebben organisatie van overweldigende aantallen mensen mogelijk gemaakt. De interactie van deze sociale media zorgen niet alleen voor een gevoel van saamhorigheid, maar maakte uiteindelijk ook het overgaan tot actie onontkoombaar. Nog geen twaalf jaar geleden zorgden demonstraties in Europa voor het laten wankelen van een regime. Dat van Milosevic. Alleen speelden hier andere sociale netwerken een cruciale rol.

De val van een regime in Europa
Oktober 2000, Servië: massademonstraties in Belgrado zorgen voor het aftreden van de semi-autoritaire Milosevic. Semi-autoritair omdat het regime wel verkiezingen toe liet en een civil society –burgermaatschappij- nog wel de ruimte had zich te ontwikkelen. Ondanks dat ontelbare factoren tot de val van het Milosevic regime hebben geleid zoals goede organisatie van de politieke oppositie, het werk van talloze NGO’s en lessen uit verkeerde initiatieven in het verleden, hebben uiteindelijk het doorzettingsvermogen van onafhankelijke media en de civiele sector een immens belangrijke rol gespeeld in de opstand tegen Milosevic. Allemaal nog zonder de mogelijkheden twitter en facebook. Het was onder andere het mediastation – destijds radio en televisie station- B92 die onverzettelijk door bleef analyseren en rapporteren van de politieke ontwikkelingen in Servië in de jaren negentig. Met als doel de bevolking te informeren en vooral te verenigen voor verzet tegen het regime.

De Democratische Oppositie van Servië (DOS) was voor het eerst in tien jaar onder leiding van Kostunica goed georganiseerd en vooral geharmoniseerd. De politieke oppositie had maar één gezamenlijk doel: het laten aftreden van Milosevic. Ondanks dat de bewegingsvrijheid van de oppositie extreem gelimiteerd was. De Kosovo oorlog, de repressie en het aftuigen van demonstranten van Otpor – grootschalige burgerlijke oppositie, opgericht door studenten van de Universiteit van Belgrado- waren allemaal triggers voor het ontwikkelen van een grote opstand onder de Servische bevolking.

De invloed van radiostation B92
B92 werd in 1989 opgericht en begon als experimenteel studentenradiostation. Hier kwamen minderheidsgroepen, oorlogsvluchtelingen, politieke- en oorlogsopponenten, mensenrechtenactivisten en kritische journalisten bij elkaar. Mensen die zich tegen het extreem nationalistische gedachtengoed van Milosevic keerden spraken hier hun vrije gedachtengoed uit.  Eerst via de radio, later via televisie en nog later ontwikkelde het zich tot een groot sociaal mediastation. De missie van B92 was het onthullen van de waarheid, van de dogma’s gebruikt in de oorlogen met Bosnië en Kosovo. Waaronder voornamelijk de fundamentalistische nationalistische propaganda van Milosevic regime vielen, wat de etnische oorlogen mogelijk maakte.

Het radiostation werd hierdoor gezien als gevaar voor het regime en werd in totaal vier keer verbannen. De eerste twee keer in 1991 en 1996 omdat het onpartijdig rapporteerde over massademonstraties in Belgrado. Maar naarmate repressie groeide, werd de solidariteit in het mediaklimaat ook groter. B92 werd één van de oprichters van ‘Association of Independent Electronic Media’ (ANEM) in 1997. In dat jaar, had de ANEM al dertig leden, al deze stations vormden de baken van het verzet in Servië.  Met vrijheid van meningsuiting als leidraad.

In 1999 en 2000 werd het station nog twee keer verbannen. In 1999 werd het oude management gedurende de NATO bombardementen in Belgrado vervangen door een door het regime aangewezen nieuw management. Een actie werd gestart, genaamd ‘Help B92’, met het epicentrum hiervoor in Amsterdam. Met hulp van de Nederlandse internetprovider XS4ALL waar B92 Internet departement al mee samenwerkte sinds 1995 en samenwerking met cultureel centrum de Balie kon (internationale) aandacht worden getrokken voor het lot van B92 medewerkers.

In 2000 nam de Servische regering zelfs illegaal het radio- en televisiestation over. Maar volgens B92, lukte het journalisten om binnen vierentwintig uur via internet en satelliet informatie naar andere ANEM-partners te verzenden. Hierdoor werd in heel Joegoslavië en in veel andere delen van de wereld, alweer informatie beschikbaar  gesteld. Het station representeerde niet alleen een kritisch tegengeluid, het zorgde ook voor een kritisch bewustzijn onder de Servische bevolking. Ook van groot belang was dat B92 samenwerkte met Non-gouvernementele organisaties (NGO’s), Otpor, beleid- en staatsinstellingen, culturele instituties en internationale organisaties die allen voor hervormingen en veranderingen streden in Servië.

Want uiteindelijk waren het de massademonstraties die het regime ten val brachten. Vanaf 1991 waren al verscheidene belangrijke pogingen gedaan. Alleen maakten deze anti-regime, studenten en oppositie protesten toen nog geen verschil, omdat er te weinig mensen deelnamen. Het breekpunt was september 2000 toen Milosevic de fout maakte om eerder dan gepland verkiezingen te houden. Dit keer, tegen de verwachtingen in, verloor de Servische Socialistische Partij van Milosevic van de oppositie. Milosevic pleegde vervolgens verkiezingsfraude, maar kwam hier niet mee weg, aangezien de politieke oppositie onafhankelijk, parallel aan die van de staat, de verkiezingen nauw observeerden.

Dit werd dé kans voor de Serven om grootschalig verzet te organiseren. Op vijf oktober 2000, een dag nadat het Grondwettelijk Hof de resultaten van de presidentsverkiezingen had geannuleerd kwamen meer dan honderdduizenden mensen bij elkaar in de straten van Belgrado. Door goede coördinatie van de politieke oppositie, de burgerbeweging, onafhankelijke media, NGO’s, internationale organisaties en het nauwkeurig monitoren van de verkiezingen door onafhankelijke organisaties als het ‘Centrum van Vrije Verkiezingen en Democratie in Servië (CeSID) werd een massademonstratie realiteit. Milosevic had uiteindelijk geen andere keuze dan af te treden. Het aantal overwon, dit keer nog niet door het befaamde Twitter en Facebook, maar wel al mede door onafhankelijke professionele, solidaire media.