Bewoners in de townships gebruikten de methode van necklacing om hun buurtgenoten te vermoorden, die ervan verdacht werden samen te werken met de staatsveiligheidsdienst. En ook nu menen gefrustreerde en woedende bewoners van de door misdaad geplaagde sloppenwijken dat er niets anders te doen valt dan het recht in eigen hand te nemen. Zij voelen zich door de politie en het rechtssysteem in de steek gelaten.

“Het is extreem gevaarlijk”, zegt Nkwame Cedile, een van de organisatoren van het protest tegen necklacing, dat georganiseerd werd op 18 juli 2012. Je publiekelijk uitspreken tegen een praktijk als necklacing doe je niet zonder risico, legt hij uit. Er is geen garantie dat hij als klokkenluider niet het volgende slachtoffer wordt van de heersende straffeloosheid. Sinds het begin van dit jaar zijn er elf verdachte criminelen door middel van necklacing om het leven gebracht in Khayeltisha, Kaapstad’s grootste sloppenwijk en tevens de woonplaats van Cedile.

Necklacing is slechts een symptoom
Het is lunchtijd en winter in Kaapstad. Desondanks trakteert de zon de protestanten op een stralend warme dag. Circa veertien mensen – waaronder een hoog percentage blanke jongeren – hebben zich verzameld bij het parlementsgebouw in het midden van het centrum van de stad. Nkwame Cedile (inwoner van Khayelitsha) and Carina Conradie (studente aan de Universiteit van Kaapstad) maken deel uit van de organisatie van het protest tegen necklacing dat vandaag zal plaatsvinden. Het protest wordt gesteund door maatschappelijke organisaties zoals de Right2Know Campaign en de Social Justice Coalition.

Conradie hoopt op een aanloop van 67 mensen vandaag. Het is 18 juli. Deze dag is in 2009 door de Verenigde Naties verklaard als Internationale Nelson Mandela Dag, als erkenning voor Mandela’s 67 jaar lange bijdrage aan de vrede, vrijheid en mensenrechten. Op deze dag wordt alle Zuid-Afrikanen gevraagd 67 minuten van hun tijd op te dragen aan het helpen van de – vaak minderbedeelde - medemens.
“Er is geen betere dag dan vandaag om te protesteren tegen de brute necklacings”, meent Conradie. “Hoewel we eigenlijk protesteren tegen ongelijkheid. Necklacing is slechts een symptoom.” 

Een stapel oude autobanden ligt opgestapeld tegen een boom. Conradie en haar vrienden zijn druk bezig slogans op posters te krabbelen, wanneer een handjevol journalisten arriveert. ‘Armoede Doodt’, ‘Beëindig de Ongelijkheid in Onze Sloppenwijken’ en ‘Ouders Gebruiken Geen Bijl om een Kind Discipline te Leren’ zijn  de meest populaire quotes.

Boeven beschermen
“Sommige mensen zeggen dat ik boeven bescherm”, zegt Cedile (45 jaar), die in mei een hongerstaking begon uit protest tegen necklacing. “Maar onschuldige mensen worden ook het doelwit.” Op zijn minst één slachtoffer was een onschuldige jongere uit Gugulethu township, die vermoord werd door een groepje jongens terwijl hij door de wijk patrouilleerde om deze te beschermen tegen gangsters. De media heeft het over elf mensen die tot nu toe slachtoffer zijn geworden van necklacing, maar inwoners van de townships geloven dat het aantal hoger is, aangezien er van de meeste moorden in de townships geen aangifte wordt gedaan. “Deze zaak heeft tot nu toe heel weinig media-aandacht gekregen”, zegt Cedile.

Op 14 juni heeft de Social Justice Coalition - een van Zuid Afrika’s nieuwste en snelst groeiende sociale bewegingen, die strijdt voor veiligheid, gezondheid en waardigheid in de townships - een open brief geschreven aan Helen Zille, de premier van de West-Kaapprovincie. In de brief wordt zij opgeroepen een onderzoek te starten naar de misdaad en politiecorruptie in Khayelitsha. Echter, vooralsnog zijn de provinciale en de nationale regering het niet eens over wie verantwoordelijk is voor het aanpakken van de crisis. Terwijl zij verstrikt zijn in een politieke machtsstrijd gaan de necklacings gewoon door en zijn de inwoners van de townships getuige van shockerende en wrede horrorscenes in hun achtertuin.

Terwijl de middag verstrijkt groeit de groep van demonstranten langzaam. Een handvol inwoners uit de townships voegt zich bij Conradie en haar vrienden. Patrick Sikhumbule Mnyaka (21 jaar) uit Khayelitsha is één van hen. Ter preventie van necklacings dient de overheid volgens hem meer te investeren in onderwijs en in de toekomst van de kinderen uit de townships. “Er is nul komma nul inspiratie voor de kinderen”, zegt hij.

“Als iemand sterft door middel van necklacing, dan is het feest in de township. De mensen zingen en dansen”, legt Cedile uit. “Sinds 1994, toen de democratie werd ingevoerd, wordt Zuid-Afrika geacht het land van vergiffenis en verzoening te zijn. Maar achttien jaar later vermoorden wij elkaar. We hebben de meest progressieve grondwet van de wereld, maar in de townships heerst anarchisme. Als dit niet snel ophoudt dan breekt er totale chaos uit! De overheid moet zich realiseren dat het niet veilig is voor ons, om te leven in de townships. Mensen steken elkaar in de fik omdat er teveel misdaad heerst”, aldus Cedile. 

De focus beperken op enkel en alleen misdaadbestrijden zal echter niet genoeg zijn. “Ik geloof dat misdaad bestreden moet worden, natuurlijk, maar de armoede kan niet langer genegeerd worden”, benadrukt Cedile. “Door elkaar te vermoorden, zonder naar de onderliggende oorzaken te kijken, maken we de toekomst van Zuid Afrika kapot.”

Om de crisis daadwerkelijk aan te pakken gelooft Cedile dat er drastische aanpassingen in het onderwijssysteem moeten worden doorgevoerd. “Er is niet veel veranderd sinds de apartheid. De jongeren uit de townships worden nog steeds opgeleid om veiligheidsbeambte of caissière in de supermarkt te worden. Of erger, ze verdienen hun brood met criminaliteit. We zijn nog steeds niets meer en niets minder dan een poel voor goedkope arbeid.” Huisvesting is ook een probleem. “De mensen leven zonder een minimale hoeveelheid privacy in de townships. We zitten hutje mutje op elkaars lip gedrukt. Mensen proberen uit alle macht om goede ouders te zijn, maar vanwege de dagelijkse ontberingen en ellende slagen velen hier niet in.”

Slechte of ontbrekende toegang tot basale dienstverlening zoals veiligheid mag echter geen excuus zijn om het recht in eigen hand te nemen. Volgens Cedile moeten de township bewoners verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag. “Hoeveel mensen zijn dit jaar vermoord door necklacing? En hoeveel protesten heb ik in Khayelitsha gezien tegen de corrupte politie? Niet een!” 

Tijd voor een revolutie
Dennis Kofi (22 jaar), inwoner van Gugulethu township is naar het protest gekomen vanuit Woodstock, waar hij een opleiding volgt als radio DJ en producer. “Ik weet eigenlijk niet waarom ik hier ben. Mijn collega heeft me overgehaald om mee te komen, zij is de echte revolutionair.”

“Ik ben niet volledig tegen necklacing”, zegt Kofi. “Ik ben ook geen voorstander, want ze kunnen de verkeerde persoon te grazen nemen. Maar als iemand op heterdaad betrapt wordt van een misdrijf dan verdienen ze de kracht van de wet te voelen. En wat is de kracht van de wet in de ghettos?”, vraagt hij. Bij wijze van antwoord tikt hij met zijn hand op de autoband die om zijn nek hangt. “De inwoners van de township zullen het vuile werk moeten doen zolang de politie afwezig is”.

Ngcwalisa Magekeza (24) is lid van Soundz of the South, een network van Hip Hop activisten, en een fel tegenstandster van necklacing. Zij gelooft dat de tijd van revolutie is aangebroken. “Als mensen hun geloof in het rechtssysteem kwijt zijn, dan moeten ze in opstand komen tegen de overheid, in plaats van elkaar te vermoorden. In de townships zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. We moeten ons organiseren en strijden tegen degenen die verantwoordelijk zijn voor onze situatie. Bewoners van de townships zijn volledig de weg kwijt!”

Het is half twee als de demonstranten zich opstellen voor een handje persfotografen. Ze zijn er niet in geslaagd het drukke verkeer in de straten rondom het parlement stil te leggen of zelfs maar langzamer te doen rijden. Vier nieuwsgierige politieagenten bekijken het protest vanaf een respectvolle afstand. Het wordt heter en heter in de felle winterzon. “Zijn de 67 minuten al voorbij?”, vraagt Kofi. “Mijn halsketting doet pijn.”