De afgelopen maanden hebben de bewoners van Puerto Viejo in grote onzekerheid geleefd. De overheid heeft een slooplijst voor de regio opgesteld waarop verschillende hotels, restaurants en huizen staan. Deze gebouwen bevinden zich in de Maritieme Zone, een zone die is ingesteld om de kustlijn van Costa Rica te beschermen. Binnen 200 meter vanaf de kustlijn mag niet, of alleen met bepaalde vergunningen, worden gebouwd. Alberto Lopez Chaves, manager bij het nationale instituut voor toerisme (ICT), verklaart het doel van deze wet: "Onze stranden zijn een publiek goed. We willen niet dat onze kusten er zo uit komen te zien als die aan de Costa del Sol in Spanje. Onze kusten zijn nog ongerept, rijk aan biodiversiteit en liggen vaak direct aan de jungle. Dit willen we beschermen."

De wet is ingesteld in 1977, maar sinds die tijd nooit strikt gehandhaafd. Het volledige centrum van het vissersdorp ligt binnen deze zone. Velen bewonen de zone al jaren en hebben hiervoor van de gemeente vergunningen gekregen. Daarnaast zijn veel gebouwen al voor de instelling van de wet gebouwd. De betreffende eigenaren is begin dit jaar medegedeeld dat de vergunningen die zij bezitten niet geldig zijn. Dit heeft tot een chaotische situatie geleid. Abasi Chapman en Krysta Price zijn mede-eigenaren van hotel en bar The Lazy Mon en staan op de slooplijst. Ze vertellen: "De gemeente heeft dingen gedaan die ze niet had moeten doen of waarover ze meer navraag had moeten doen. Zij heeft vergunningen uitgegeven die niet strookten met de Maritieme Zonewet. Wij hebben alles volgens het boekje gedaan, maar worden nu bedreigd met sloop."

Wanneer de Maritieme Zonewet strikt wordt nageleefd lopen tot 300.000 Costa Ricanen het risico hun huizen of bedrijven kwijt te raken. Dankzij langdurige protesten van de bewoners in samenwerking met de gemeente zal het zo'n vaart nog niet lopen. De handhaving van de wet is officieel uitgesteld met twee jaar. Gedurende deze periode zullen alle betrokken partijen tot een overeenstemming moeten komen over de handhaving van de wet. Dit besluit heeft voor opluchting in de regio gezorgd. Het leidt echter opnieuw tot een lange onzekere periode. En daarbij is het onderliggende conflict van de gemeenschap niet zomaar opgelost. Moya Olmos woont al 12 jaar in Puerto Viejo en zijn familie komt uit de regio. Hij vertelt: "We zijn bezorgd, we hebben allemaal zekerheid nodig in ons leven. Maar wat ik persoonlijk het ergste vind is dat ze opeens zeggen dat ik in overtreding ben, dat ik illegaal ben."

Een dubbele moraal
Wanneer je inwoners van Puerto Viejo vraagt naar het probleem van de Maritieme Zone wordt het gesprek vrijwel zeker emotioneel. Volgens hen gaat het helemaal niet over natuurbescherming. Wanneer de overheid daadwerkelijk bezorgd zou zijn over de kust van Costa Rica zou het logischer zijn om de overontwikkeling aan de kust van de Stille Oceaan aan te pakken. Chris Eriksen, duurzaam ondernemer in Puerto Viejo, vindt dat er weinig klopt van deze affaire: "Ze zeggen dat ze de natuur willen beschermen, maar deze gemeente heeft het hoogste percentage beschermd gebied van het land. Kijk naar Manuel Antonio (een grote toeristische trekpleister aan de Stille Oceaan), daar worden nieuwe hotels gebouwd, zo op het strand! Arenas del Mar bijvoorbeeld, maar niemand zegt daar iets van. Heel raar! En dan komen ze hier bij deze mensen die patties uit hun raam verkopen om te zeggen: jullie moeten gaan. Het slaat nergens op".

Ook Chapman begrijpt weinig van de agenda van de overheid: "Ik denk niet dat het hier om milieubescherming gaat, dat is gewoon het standpunt dat ze innemen. De hotels die ze hier vorig jaar hebben gesloopt omdat zij milieunormen overtraden bij het Gandoca Manzanillo National Park hebben een jaar in puin op dezelfde plek gelegen. Ze hebben niets gedaan om de natuur te herstellen of het schoon achter te laten."

De kleinschaligheid van Puerto Viejo geeft het dorp een bijzondere charme. Het levert tevens een ironisch plaatje op. Edwin Patterson, oud-parlementariër voor de Burger Actie Partij en de eerste donkere man in het parlement, vertelt: "De Maritieme Zone moet de natuur beschermen, maar de natuur wordt niet door ons geschaad. Neem bijvoorbeeld de schildpadden. Vroeger gingen wij gedurende het seizoen met onze kleine boten op jacht. We verkochten de vangst niet, maar verdeelde het in de gemeenschap om van te eten. Totdat anderen kwamen en de schildpadden met honderden tegelijk uitmoordden. Nu is de schildpad beschermd, maar wie vormde de bedreiging?" Ook Eriksen ziet het zo: "Er bestaat een groot verschil met de gemeenschappen aan de Stille Oceaan. Hier leeft de gemeenschap van oudsher op een natuurlijke wijze samen met de natuur en de omgeving."

Immigranten in het moeras
Ruim honderd jaar geleden werden de gemeenschappen aan de Caribische kust gesticht door immigranten vanuit Panama en Jamaica op zoek naar werk. Ze waren vissers of werden naar Costa Rica gehaald om te werken aan de aanleg van de eerste spoorverbinding tussen Puerto Limón en San José. Later kwamen de cacao- en bananenplantages waar de immigranten werk vonden. Uiteindelijk vestigden deze families zich permanent in Costa Rica. Ze werden echter niet erkend als burger en mochten tot 1948 niet vrij reizen in het land. Hierdoor bleven de immigranten aan de Caribische kust wonen en ontstond daar een 'zwarte regio'.

Puerto Viejo is ook uit deze immigratie ontstaan en begon als een klein vissersdorp. Met een chronisch tekort aan aandacht en steun van de nationale regering is in deze regio een gemeenschap ontstaan met een eigen Costa Ricaanse Rastafaricultuur. Iedere dag staan verkopers achter hun kraampjes met handbewerkte kokosnoten en gevlochten armbandjes in de bekende Rastafarikleuren. Het is een unieke plek in het land. Deze gemoedelijke gemeenschapscultuur vind je nergens anders in Costa Rica. Vele families leven al generaties lang in de regio en begroeten elkaar altijd even uitgebreid en vriendelijk. 's Avonds ontmoeten ze elkaar in de vele bars, die ook erg populair zijn bij de toeristen. Hier spelen vaak bandjes en dan wordt er marihuana gerookt en gedanst.

Langs de weg en op gevels vind je aanplakbiljetten en borden met teksten als "Save Talamanca' of 'No to the demolitions'. Tijdens een liveoptreden in Johnny's Place betuigt de zanger van de band zijn steun aan de gemeenschap. Zijn woorden worden ontvangen door gejuich en vuisten in de lucht. Het wordt duidelijk dat het verhaal van Puerto Viejo om meer gaat dan deze wet alleen en dat de strijd die in het dorp is aangewakkerd veel meer omvat dan de spanning tussen mens en natuur. In Puerto Viejo is nog steeds een emancipatiestrijd gaande. De inwoners hebben het gevoel dat hun gemeente wordt achtergesteld door de nationale overheid. Deze slooplijst is voor hen een zoveelste trap tegen het zere been. Chapman: "Er bestaat een lange geschiedenis van racisme in Costa Rica. De donkere gemeenschap was niet welkom. Ze mochten zich alleen hier aan de Caribische kust vestigen, omdat het hier slechts een moerassig niemandsland was."

Patterson is al jaren zeer betrokken bij de situatie van Puerto Viejo. Zijn voorouders kwamen in 1876 over uit Jamaica: "Toen onze voorvaderen hierheen kwamen, konden ze in dit gebied niet komen. Costa Ricanen kwamen hier niet. Het was te heet, te nat en er waren te veel muggen. Het was geen plek voor mensen om te leven, dus alleen wij konden hier leven". Ook Eriksen kent de geschiedenis van het dorp: "Het was altijd een achtergesteld gebied. Ze noemden de mensen hier los negros del swampo, de negers van het moeras. Het gebied had geen waarde".

In het dorp wordt nog veel gesproken over deze ontstaansgeschiedenis. Er bestaat een sterk gevoel van verbondenheid, te meer omdat ze de gemeenschap op eigen kracht hebben opgebouwd. Moyo Olmos vertelt: "Je kunt de geschiedenis niet uitwissen of vergeten. Onze cultuur ligt erin geborgen". De strijd die de bewoners van de Cariben hebben moeten voeren om hun plek in Costa Rica te verkrijgen en leefbaar te maken, heeft een belangrijke stempel gedrukt op hun gemeenschap. Maar ook nu nog voelt het leven voor hen als een strijd. Patterson: "We worden in Costa Rica niet gezien als burgers. We worden gedwongen naar hun normen te leven. We moeten Spaans spreken en katholiek zijn. We zijn vrij, maar niet om te kiezen wie we willen zijn of waar we willen wonen".

Het gaat om ons leven
In deze affaire zijn veel fouten gemaakt, zowel bij de gemeente, de overheid, als bij de dorpelingen zelf. Price: "Er staan zeker gebouwen in de regio die niet gebouwd hadden moeten worden. Maar ze staan hier nu eenmaal en zijn altijd getolereerd. Wij willen nu als gemeenschap samen sterk staan. Dus we vinden dat wat er nu staat, moet mogen blijven staan. Dan kunnen we een nieuwe start maken".

Dat de bewoners van het gebied zullen strijden voor wat zij hebben, is voor hen glashelder. Patterson: "Toen mijn voorouders hier kwamen in 1876 hadden ze hen moeten vertellen 'Je kunt je hier niet vestigen'. Kom nu niet na 120 jaar bij ons aan dat we illegaal zijn". Bovendien is het voor de inwoners van Puerto Viejo niet zomaar een kwestie van verhuizen. Moya Olmos legt geëmotioneerd uit: "Als je het deel van het dorp dat binnen de zone ligt sloopt, dan sloop je het hele dorp. Het vormt de essentie van onze gemeenschap. Onze cultuur en geschiedenis zullen sterven". Ook Chapman besluit: "De mensen hier zullen vechten voor wat zij hebben. Het gaat niet alleen om bedrijven en huizen van gezinnen en families. Het gaat om ons leven".