De Hutongs zijn kronkelige smalle straatjes en ogen rommelig en vol. Maar de sfeer is er authentiek. Er hangt een rust in de straten die je elders in het voortrazende Beijing niet meer vindt. Aan de rechter en linkerkant van de Hutong staan muren die af en toe worden doorbroken door een deur of een poort waarachter courtyards, oftewel Siheyuan (vrijvertaald: tuinen omringt door vier gebouwen), zitten. Deze courtyards waren oorspronkelijk bedoeld als luxe woning, maar zijn de afgelopen decennia door de regering vooral gebruikt om arbeiders van het platteland te huisvesten, waardoor er soms tien families in één courtyard wonen.

Als je nu door de Hutongs loopt ervaar je nog slechts een schim van hoe het leven er ooit geweest moet zijn. De open, naar elkaar toe gekeerde constructie van de oude gebouwen vormen nog steeds het ideale decor voor een sociaal leefgebied. En richt je je ogen vooruit, dan zie je ook de karakteristieke oude steegjes waar het leven zich altijd buiten lijkt af te spelen. Maar richt je je ogen iets omhoog, dan zie je al snel een grauw flatgebouw dat boven de straatjes uit torent.

De sloop van de Hutongs begon in de jaren vijftig, maar bereikte haar dieptepunt toen de Olympische Spelen van 2008 aan Beijing werden toegewezen. Volgens cijfers van het Beijing Institute of Surveying and Mapping staat er nu nog ongeveer dertig procent van de oude gebouwen overeind, de rest heeft inmiddels plaats moeten maken voor flatgebouwen. Daarnaast zijn er strakke replica’s gebouwd die voor veel geld verkocht worden aan nieuwe rijken.

Toen de regering in 2005 een deel van de Hutongs tot beschermd gebied uitriep gloorde de hoop op het behoud ervan weer iets op. Maar nadat in februari dit jaar het beroemde huis van de overleden architecten Liang Sicheng en Lin Huiyin op een nationale feestdag werd vernietigd, zakte bij menigeen de moed in de schoenen. Als de regering een nationaal monument zo gemakkelijk met de grond gelijk kan maken, lijken de beschermingsmaatregelen voor de rest van de Hutongs niet veel voor te stellen, schreef een Chinese journalist destijds in The New York Times. 

De 23-jarige Lu Dong woont in een Hutong niet ver van de Verboden Stad, midden in het historisch hart van Beijing. Hij vreest niet voor vernietigingen: “Als de regering ons eruit wil hebben, dan hebben we geen keus. Maar ik geloof oprecht dat ze geen courtyards meer zullen vernietigen.  Beijing heeft zijn originele identiteit nodig. Dit is de reden dat het beschermd gebied in het leven is geroepen. Als een bedrijf of de overheid nu onze Hutong zou willen vernietigen, mogen ze geen winstgevende flatgebouwen bouwen. Alleen replica’s zijn toegestaan. Daarbij zullen ze ons voor veel geld uit moeten kopen. En dat is niet winstgevend.”

Hoe de officiële wetten rondom beschermd erfgoed zijn, is bij veel instanties niet precies duidelijk. In een korte reactie geeft Jessica Mahar van het Beijing Cultural Heritage Protection Centre Lu Dong gelijk. “Op dit moment kunnen er geen grote projecten worden gebouwd op plekken waar nu de Hutongs liggen. Er is alleen toestemming voor het plaatsen van replica’s.”

Een vrouw die minder gerust is op de beloftes van de regering is Jie Xia. Ze is een van de weinigen die met haar familie een hele courtyard bezit, en heeft haar huis al eens eerder ternauwernood van vernietiging moeten redden. Ze zit in haar tuin en kijkt uit over haar courtyard. “In de jaren vijftig nam de regering ons plots de huis- en landakte af en zette willekeurige mensen in onze Hutong. Ze zeiden tegen ons ‘Er is niet genoeg huisvesting in Beijing, dus je moet de regering helpen deze last te dragen’”, Jie lacht. “Je leeft onder een regime, dus je moet wel gehoorzamen. Mijn moeder en ik leefden jarenlang in een kamer van vijftien vierkante meter.” De situatie veranderde toen een grote ontwikkelaar zijn zinnen op haar huis had gezet. “Een paar jaar geleden werden alle mensen die in ons huis woonden er weer met een vergoeding uitgezet. Waarna alleen mijn moeder en ik, als huiseigenaren, overbleven.”

Jie vervolgt: “De ontwikkelaar wilde een modern gebouw bouwen en ze begonnen gelijk al aan de sloop, ze hebben toen een 500 jaar oude tempel om de hoek vernietigd. Ze hadden toestemming van de regering, dus ze dachten dat niets hen kon stoppen”, ze moet opnieuw lachen. “Maar ik wist hoe dat hele proces werkte. In die tijd waren er een hoop persinterviews vanwege de Olympische Spelen en ik heb toen mijn verhaal mooi ingepakt en verkocht aan de pers. Ze smulden ervan. Want waar de regering het meest bang voor is, is negatieve berichtgeving in de internationale pers. De nationale pers is makkelijk stil te krijgen, maar in het buitenland gaat dat niet.”

Omdat Jie's baas Belgisch is en haar man Grieks, kon de regering weinig tegen haar uitvoeren. Ze konden haar baan niet afnemen, omdat ze die buitenlandse autoriteit niet hebben, en haar gevangen zetten durfden ze ook niet. “Dan hadden ze de Griekse ambassade achter zich aan gekregen. Internationale connecties zijn je enige redding als je in China voor je recht wil vechten”, zegt Jie. Ze erkent dat niet alle Hutongbewoners in dezelfde bevoorrechte situatie verkeren. “Voor het overgrote deel van de mensen is het onmogelijk om te protesteren. Je kunt nergens van op aan en je staat machteloos. Omdat je rechten weinig betekenen voel je je alleen, niemand wil je helpen.”

Toen Jie haar huis wist te redden was de beschermde zone al ingesteld. Maar de regelgeving bleek rekbaar. Ze zeiden: het noorden van de Hutongs is tóch niet beschermd. Om die reden is de beschermde zone niet te vertrouwen, zegt Jie. Ze zullen de wet misschien niet verwijderen, maar ze verzinnen altijd andere wegen om hun zin te krijgen. “Als het nichtje van de premier jouw grond wil, dan krijgt ze die gewoon. Nog steeds”, zegt Jie.

Lu Dong laat de hoop niet varen: “Ik hoop oprecht dat ik de rest van mijn leven in mijn courtyard mag blijven wonen. Ik leef in het middelpunt van de geschiedenis en het zou een schande zijn als ik tot de laatste generatie behoor die dat mag beleven.”